پوشه کار معلم

پوشه کار معلم

مقدمه  :

از لحاظ تاریخی پوشه کار (پورت فولیو)، به کیف چرمی گفته می­شده است که نقاشان، هنرمندان، فیلم­نامه نویس­ها و... که معمولاًً با کار عملی سروکار داشته­اند نسخه­های پیش نویس و یا نسخه نهایی اثر هنری خود را در آن قرار می­دادند.

در تعلیم و تربیت منظور از پوشه کار، پوشه یا پرونده­ی تحصیلی یادگیرنده است که طی جریان یادگیری و فرآیند تدریس و در طول زمان به تدریج از طریق همکاری مشترک فراگیر و معلم و گاهی سایر همکلاسی­های فرد شکل می­گیرد و تکمیل می­گردد.

تعریف پوشه کار :

به مجموعه هدفدار منظم از کار و فعالیّت فراگیر که نشان دهنده تلاش و کوشش و پیشرفت و رشد دستآوردها و موفقیّت های او می باشد. و فراگیران را به فراگیرانی پویا و فعال تبدیل می کند که در برابر یادگیری و پیشرفت خود مسئول باشند.

اهداف پوشه کار :

« برای مقاصد سنجش، یک کارپوشه مجموعه­ی محدودی از کارهای دانش­آموز است که به منظور معرفی بهترین کارها یا نشان دادن رشد تحصیلی او در یک مدت معین مورد استفاده قرار می­گیرد. کار پوشه شامل مجموعه­ای از همه­ی کارهای دانش آموز نیست بلکه به کارهایی که بهتر از بقیه، هدف کار پوشه را برآورده می­سازد و عملکرد فراگیر را نشان می­دهد محدود می­شود. موادی که در پوشه کار قرار می­گیرد به طور دقیق و به طور عمدی به گونه­ای انتخاب می­شود که مجموعه­ی کارهای انتخابی در کل، هدف مورد نظر را تحقق بخشند».

به طور کلی یک پوشه کار دارای اهداف زیر می باشد :

1. ارایه بهترین کارها (فرآورده­ها)

 مجموعه­ای از بهترین کارهای انجام شده یا فرآورده­های نهایی یادگیرنـده که سـنجش فراگیر بر اساس آن توانایی­ها انجام می­گیرد.

 2. نشان دادن رشد تحصیلی یادگیرنده (فرآیندها)

برای نشان دادن رشد تحصیلی و پیشرفت یادگیری دانش­آموز مورد استفاده قرار می­گیرد و تنها بر تولید نهایی تاکید نمی­کند. مـدارک مربـوط به پیشرفت دانش­آموز مرحله به مرحله در پوشه کار او گذاشته می­شود تا و بـرای هدایت یادگـیری و تفکر جدید مورد استفاده قرار گیرد. مانند پیش نویس اولیه یک انشا، مراحل تفکر، چگونگی بازبینی و اصلاح آن.

روش پوشه کار:

    در امتحانات پایانی معمولا دانسته ها مورد سنجش قرار می گیرند و چگونگی دانستن، توانستن و عمل کردن در جریان آن محو و ناپیدا می شود. آئین نامه جدید امتحانات با پیش بینی سهمی برای فرآیند یادگیری در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رویکردی را به وجود آورده است که از طریق آن می توان هویت فردی دانش آموزان را نیز مورد توجه قرار داد.

     توجه به فعالیت های مستمر دانش آموز در قلب سنجش عملکرد در نحوه کوشیدن وی، ضمن آشکار کردن استعدادها و توانایی های هر یک از آنها، امکان تولید دانش و نوآوری و خلاقیت را فراهم می کند. گفتنی است فرآیند ها و فراورده های یادگیری غیر شناختی دانش آموزان با روشهای معمول قابل اندازه گیری نیستند بنابراین معلمان باید راه های جدیدی را برگزینند.

     روش پوشه کار یکی از شیوه های قابل استفاده در این زمینه می باشد و بدون تردید شورای معلمان مدارس می توانند راه های بدیع و گوناگونی را نیز ابداع و پیشنهاد کنند ولی طرح این روش به عنوان یک تجربه مؤثر می تواند نقطه شروعی برای کارهای جدیدتر و جدی تر در جهت سنجش یادگیری غیر شناختی در مدارس باشد.

 در این روش دانش آموز برای نشان دادن توانایی و پیشرفت کار خود مثالها و مواردی از جریان کارهای خود را که در طول سال و در هر نوبت انجام داده است در اختیار معلم قرار می دهد، مثلا اگر بررسی مسأله ای به او واگذار شده باشد، وی کلیه شواهد و مدارک مربوط به فعالیت ها را که در رابطه با پاسخ یابی برای آن انجام داده است، از جمله طرح اولیه جستجوی، پاسخ، نحوه مراجعه به منابع، گزینش اطلاعات مربوط، طبقه بندی آنها، پیش نویس و نسخه نهایی گزارش خود را در پوشه ای قرار داده و به معلم ارئه می کند. 

چگونگی استفاده از پوشه کار :

شما می­توانید با توجـه به هدف خود از سنجش پرونده­ای یکی از این شیوه­ها را انتخاب نمایید. 

·        برای هر موضوع درسی یک پوشه مجزا تهیه کنید.

·        برای تمام موضوعات درسی یک پوشه واحد تهیه کنید.

·        پوشه را به صورت انفرادی یا گروهی یا ترکیب این دو (هم انفرادی هم گروهی) تهیه کنید.

·        پوشه کار را به دو صورت اصلی (رسمی) و فرعی (غیر رسمی) می­توانید تهیه کنید.

·        نگهـداری پوشـه کـار در مدرسه توسط معلم یا توسط دانش­آموز صورت می­گیرد.

·        ارزیابی توسط معلم، دانش­آموز یا با مشارکت همدیگر انجام می­گیرد.

·        پوشـه­ کار جـهت گـزارش به اولیا در جلسات اولیا و مربیان استفاده می­شود.

ساماندهی پوشه کار :

v شکل ظاهری پوشه کار توسط دانش­آموزان با مشارکت همدیگر، معلم و یا والدین تعیین می­گردد.

v شکل ظاهـری پوشه کار می­تواند به صورت یک پوشه با فایل­های مجزا (کاور A4) باشد.

v هر پوشه فهرست محتوایی داشته باشد و محتویات بر اساس این فهرست ردیف­بندی شود.

v محتویات پوشه در فهرست با ذکر تاریخ و موضوع مشخص می­شود  در صورتی که نمونه انتخابی نمی­تواند در پوشه نگهداری شود نتیجه ارزیابی در مقابل مشخصات اثر در فهرست محتوا ثبت می­گردد این نوع نمونه­ها را می­توان در نمایشگاه یا تابلوهای موجود در کلاس یا مدرسه جا داد.

 شیوه های انتخاب محتوا  :

با شیوه­های مختلف می­توانید مرحله انتخاب محتوا را انجام دهید.

1.      کارهای تکمیل شده یا نیمه تمام با ذکر تاریخ یا هر دو

2.      انتخاب توسط معلم یا انتخاب توسط دانش­آموز یا با مشارکت هر دو (موقـع انتخاب نمونه توسط دانش­آموز از وی خواسته می­شود تا علت انتخاب، تاریخ اجرای کار را در گوشه­ای ثبت نماید).

3.      در گروه با نظر اعضای گروه و با راهنمایی معلم صورت گیرد.

محتوای پوشه کار

1-    تکالیف انفرادی مدرسه ، تکالیف گروهی و خودآزمایی­ها و مسایل .

2-    برگه امتحانی

3-    تکالیف گروهی مدرسه     

4-    گزارش های علمی ، یادداشـت­های کلاسی یا خارج ازکلاس دانش­آموزی

5-    یادداشت­ها، فهرست­های ارزشیابی معلم از دانش­آموزان یا گروه­های دانش­آموزی (چک لیست­ها)

6-     ثبت پرسـش­ها و اظـهار نظرها در رفتارهای قابل توجه دانش­آموز .

7-    خلاصه داستان یا فیلم یا بازدید

8-    نمونه کارهای هنری و...

9-    دلایل حاکی از کاربرد آموخته­ها در زندگی روزمره

10-     کارهای ابتدایی از طراحی تحقیق تا مواردی که حاصل تحقیق را  به صورت فرآیندی نشان می­دهند.

سعی شود کارهای ناتمام با ذکر تاریخ در پوشه گذاشته شود و کارهای تکمیل شده در پوشه نگهداری شود.

بهترین کار هر دانش آموز در پوشه گذاشته شود. معلم و دانش آموز در انتخاب مواردی که در پوشه گذاشته شود با یکدیگر مشورت کنند.

ملاک یا معیار چیست:

 در بحث ارزشیابی  وسنجش عملکرد فراگیران ملاک و معیار در واقع شامل جنبه­ها و ابعادی از عملکرد فراگیران می­باشد که یادگیری این جنبه­ها و آموختن این محورهای عملکردی از نظر اهداف یادگیری آموزش دارای اهمیّت می­باشد و ملاک مشخص می­کند که چه چیزی دارای اهمیّت است.

مراحل کار ارزیابی بعداز تعیین ملاک ارزیابی

الف) ارایه تعریف مشخص: برای هریک از ملاک­ها یا معیارهای خود باید تعریـف معین و مشخصی در نـظر داشته باشید ملاک­های شما باید شفاف و دقیقاًً مشخص باشد.

ب) مشخص کردن روش ارزیابی: از جمله روش­های ارزیابی پوشه کار استفـاده از فهرسـت وارسی و مقیاس درجه­بندی می­باشد. این روش­ها به شما کمک می­کند تا مشخص نمایید که دانش­آموز در چه سطحی توانسته از عهده­ی انجام تکالیف یا پروژه­ی محوله برآید یا میزان آگاهی او در باره یک مفهوم چه اندازه است یا این که عملکردهای مورد انتظار در رفتار و عملکرد او وجود دارد یا نه (روش­های سنجش مشاهده­ای).

  ج) مشخص کردن نشانگرهای هر ملاک: نشانگرها، عملکردهای مورد انتظار شما از دانش­آموزان می­باشد. ما براساس ملاک­ها و نشانگرهای تعیین شده، شواهد موجود در پوشه کار دانش­آموزان را بررسی و مورد قضاوت قرار می­دهیم. در این مرحله مشخص می­شود که دانش­آموز در چه سطحی قراردارد. شما باید عملکرد مورد نظر در هر یک از سطوح مقیاس را به طور واضح و قابل مشاهده تعریف کنید تا بتوانید میزان تحقق آن را در عملکرد دانش­آموز تعیین نمایید.

معیارهایی برای ارزشیابی پوشه ی کار:

برای آنکه بتوان یک پوشه کار را ارزیابی کرد باید معیارهایی داشت که می توان به مواردزیر اشاره کرد.

1- دقت در کار

2- نظم کار و نظافت ظاهری

3- خلاقیّت و نوآوری

4- کنجکاوی و پرسش گری

5- پشتکار و صبر و حوصله 

6- کاربرد آموخته ها 

7- تصحیح اشتباهات

8- توانایی استفاده از ابزار

9- توانایی برقراری ارتباط

10- توانایی حل مسئله

11- توانایی طرح مسئله

12- توانایی کار گروهی و....

از نتایج ارزشیابی پوشه ها چگونه استفاده کنیم:

1- به دانش آموز امکان داده میشود پوشه ی خود را با معلم مرور کند و مواردی را که می تواند اصلاح کند بگوید.

2- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با دانش آموز دیگر مرور کند

3- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با گروه خود مرور کند.

4- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با والدین مرور کند.

5-به معلم این امکان را می دهد که پوشه فراگیران را مرور کند و مواردی که  به کمک  نیاز دارند تعیین کند.

6- به دانش آموزان امکان می دهد که از کارهای خود نمایشگاهی ترتیب دهند.

خلاصه و نتیجه گیری :

این روش بیشتر برای سنجش عملکرد های قبلی دانش آموزان مفید است و در هر درسی قابل استفاده است، مثلا دانش آموز می تواند یک رشته کسر متعارفی را تولید و رابطه آنها را با کسرهای اعشاری نشان دهد و یا کاربرد یک موضوع درسی را درزندگی توصیف کند.

 ارائه پوشه کار موفقیت کلی دانش آموز را مورد توجه قرار داده و شخصیت کلی او را ترسیم می کند. دانش آموز با قرار دادن هر قسمت از کار خود در پوشه مربوط، نشانه هایی از پیشرفتش را در طول زمان فراهم و ارائه می کند. وی با کنترل محتوای پوشه کارهای ضعیف خود را بهبود می بخشد یعنی با اندیشیدن درباره نمونه کارهای خود ارزشیابی از خود را می آموزد و خود ارزشیابی را که مهارت مهمی برای پیشرفت یادگیری است فرا می گیرد. ویژگی مهم اظهار نظر دانش اموز در باره کارهای خود این است که او نحوه تکامل خود را می بیند و از نحوه پیشرفت خود مطلع می شود و برای خود معیارهای پیشرفت را مشخص می کند.

 بنابراین امتیاز مهم این روش ایجاد توانایی خود سنجی یا ارزشیابی از خود در دانش آموزان است.زمانی که دانش آموز مجموعه کارهای خود را در پوشه قرار می دهد به ارزشیابی از کار خود می پردازد و به جای اینکه در انتظار معلم بماند تا کارش را ارزشیابی کند خود به این کار اقدام می کند.

برای انجام کار از طرق زیر اقدام کنید؛

1- پوشه کار را برای تکالیف گروهی اختصاص دهید.

2- تکالیف را مسأله محور کنید تا هر گروه مسأله مورد نظر را از زاویه نگاه علوم مختلف مورد بررسی قرار دهد، مثلا زندگی زنبور عسل را می توان از نظر جمعیتی، هنر، ریاضی، بهداشت، آیه های خلقت و ... بررسی کرد. برای این منظور شورای معلمان باید تکلیف مناسبی را پیش بینی و به دانش آموزان ارائه کنند.

3- دانش آموزان را در انتخاب مسأله و انتخاب افراد گروه مشارکت دهید.

4- با جمع آوری نمونه هایی از کارهای دانش آموزان به کوشش آنها ارج دهید.

5- از والدین بخواهید تا در جریان تهیه پوشه کار فرازندان خود مشارکت کنند، بدین منظور از دانش آموزان بخواهید تا کارهای خود را با والدینشان در میان بگذارند و به آنها کمک کنید تا در جریان مطالبی که در کلاس بحث می شود قرار گیرند.

6- درباره محتوای پوشه کار در کلاس بحث کنید و دانش آموزان را متوجه کنید تا قسمتهایی از کارهای خود را انتخاب کنند که معرف قوت، علاقه، تنوع و کوشش آنها است.

7- درباره عناصر مختلفی که دانش آموزان می توانند در پوشه های خود قرار دهند بحث کنید.

8- به دانش آموزان در انتخاب کار برای درج در پوشه کار کمک کنید.

9- از دانش آموزان بخواهید تا دلایل خود را برای درج هر کار در پوشه ذکر و تاریخ انجام هر قسمت را مشخص و یاداشت کنند.

10- پوشه کار با دقت مرور و نظر خود را درباره نقاط قوت و ضعف هر یک از کارها در کنار آنها بنویسسید برای سهولت در بررسی آنها بهتر است ابتدا فهرستی از ویژگیهای مهمی را که باید مورد توجه قرار گیرد، تهیه و برابر آن وارسی را انجام دهید.

11- دانش آموزان را تشویق کنید تا به طور مرتب محتویات مربوط به پوشه کارها را نو کنید.

12- زمینه ای فراهم کنید که دانش اموزان پوشه های کار خود را به دیگران (دانش آموزان و والدین خود) نشان دهند.

13- در گفتگو با والدین از پوشه های کار دانش آموزان استفاده کنید و درباره جنبه های کار فرزندانشان با آنها مشورت نمایید.

14- برای نگهداری پوشه های کار دانش آموزان جای را اختصاص دهید در مدارس که کتابخانه وجود دارد می توان قفسه هایی را به این کار اختصاص داد.

15- مجموعه کارهای برتر را در سطح مدرسه منتشر کنید می توان کارهای برجسته را از طریق رسانه های جمعی معرفی کرد، نباید فراموش کرد که سنجش عملکرد در مراحل اولیه تکامل خود قرار دارد. معلمان باید بکوشند تا شیوه های جدیدی را مطرح و در عمل آنها را تکمیل کنند و روز به روز بر پایایی و روایی آنها بیفزایند .

شایسته است شورای معلمان در مورد مسائلی از قبیل آنچه در ذیل ذکر می شود بحث و تبادل نظر کنند.

ü     چگونه می توان یک تکلیف را در مراحل مختلف انجام آن ارزشیابی کرد؟

ü     مسائلی که می توانند محور تکالیف باشد کدام ها هستند؟

ü     وسایلی که در انجام این تکالیف مورد نیاز هستند کدامند؟

ü     آیا کل کار را یکباره و یا قسمتهای مختلف را جداگانه باید ارزشیابی کرد؟

ü     چه ملاکها و معیارهایی را باید کار بست؟

ü     بهترین روشهای وارسی تکالیف چیست؟

ü     چگونه می توان در کلاسهای پر جمعیت نیز این کار را با موفقیت انجام داد؟

ü     روشهای آموزش و تدریس چه ویژگیها باید داشته باشد تا این نوع ارزشیابی عادلانه باشد؟

ü     چرا در ارزشیابی مستمر و آزمونهای عملکرد تکالیف بازخورد مهمتر از نمره است؟

ü     بازخوردهای حاصل ازارزشیابی های مستمر و آزمونهای عملکرد تکلیف کی، چگونه و به چه کسانی باید ارائه شود؟

           منبع